Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Het weerstandsvermogen is te definiëren als “het vermogen van de gemeente om financiële risico’s op te kunnen vangen om haar taken te kunnen voortzetten”.
Risicobeheersing is te definiëren als de mate waarin het gemeentebestuur de mogelijke risico’s onder controle heeft. Bij onderwerpen waar risico’s spelen, wordt inzicht gegeven in mogelijke ontwikkelingen en welke opties er zijn om mogelijke niet geraamde financiële consequenties zo goed mogelijk op te vangen wanneer risico’s zich voordoen.
In deze paragraaf wordt ingegaan op de kaders die zijn vastgesteld over het weerstandsvermogen en risicomanagement. Vervolgens zijn de risico’s beschreven die relevant zijn met een daarbij behorende risicoschatting. Dit bepaalt de benodigde weerstands-capaciteit. Daarna wordt de beschikbare weerstandscapaciteit bepaald (welke financiële middelen zijn er om risico’s op te vangen). Tenslotte wordt de ratio weerstandsvermogen (risico’s versus de beschikbare weerstandscapaciteit) berekend.
In onderstaand figuur zijn de relaties tussen de geanalyseerde risico’s, het risicomanagement, de weerstandscapaciteit en het weerstandsvermogen overzichtelijk weergegeven.

Kaders risicomanagement

De wettelijke kaders voor het bepalen van het weerstandsvermogen zijn vastgelegd in:

• Besluit begroten en verantwoording provincies en gemeenten;
• Wet financiering decentrale overheden (Wet Fido);
• Europese richtlijn voor aanbesteding overheidsopdrachten;
• Verordening artikel 212 gemeentewet (financiële verordening).

Bij het uitvoeren van onze taken als gemeente wordt er actief gestuurd op het beheersen van risico’s. Om zicht te krijgen op de risico’s worden deze bij de begroting en bij de jaarrekening geïnventariseerd. Vervolgens worden deze gekwantificeerd en beoordeeld op te nemen maatregelen om het risico af te dekken.
Risico’s kunnen worden beheerst door:

• het risico te vermijden of te voorkomen (stoppen met het beleid dat het risico veroorzaakt);
• het risico te verminderen (kans dat het risico optreedt, afzwakken);
• het risico over te dragen en/of uit te besteden (het beleid dat het risico met zich meebrengt over te laten aan een andere partij die ook het financiële risico draagt);
• accepteren (wanneer het risico niet kan worden vermeden, voorkomen, verminderd, uitbesteed of overgedragen, dan worden de eventuele financiële gevolgen gedragen door de beschikbare middelen (voornamelijk de algemene reserve).

Wanneer risico’s zich voordoen en er een beroep wordt gedaan op de algemene reserve, treedt het volgende proces in werking:

• de directie informeert het college over risico’s en de achtergronden;
• het college informeert de gemeenteraad over het risico en de achtergronden;
• voorstel ter dekking van het financiële effect van het risicobedrag;
• als financiële middelen (algemene reserve) niet toereikend zijn, worden bezuinigingsvoorstellen gedaan.

De inventarisatie van risico’s geeft daar waar bekend inzicht in het bedrag. Wanneer wel een risico bekend is maar nog geen bedrag kan worden berekend, wordt een PM-post opgenomen. Een brutobedrag geeft nog geen inzicht in de financiële effecten. Daarvoor krijgt ieder risico een waardering, een klasse. Deze klasse geeft de kans aan dat een risico zich voordoet met een bijbehorend dekkingspercentage. Het bruto risicobedrag wordt aan de hand van de klasse (zie tabel 1) netto gemaakt, omdat niet alle risico’s even zwaar zijn en de kans dat alle risico’s zich voordoen in één jaar, nagenoeg nihil is. Er wordt op deze manier een meer reële inschatting gemaakt van de kans dat een risico beslag legt op de middelen, die beschikbaar zijn om het risico op te vangen.

Beoordeling ratio Weerstandsvermogen

Conclusie risicomanagement en weerstandsvermogen
De ratio van het weerstandsvermogen is nu 2,7. Dat wil zeggen dat de beschikbare middelen ruim voldoende zijn om de risico’s op te kunnen vangen.

T.o.v. de jaarrekening 2019 is het ratio gedaald van 4,1 naar 2,7. Dit ondanks de daling van het risico van het sociaal domein. De voornaamste reden zijn nieuwe risico's:

• Algemene uitkering (gemeentefonds)
• Corona
• Openbare Verlichting
• Toezicht Glasvezel
• Spoortunnel Binderendreef

De beschikbare weerstandscapaciteit is licht gedaald, met name door de stille reserves. Zie de toelichting bij dit onderdeel.

Kanttekening hierbij is dat de nu gepresenteerde risico’s en de beschikbare weerstandscapaciteit een momentopname is. Nieuwe projecten, economische ontwikkelingen en investeringsbeslissingen kunnen het risicoprofiel beïnvloeden, waardoor het weerstands-vermogen een andere waardering kan krijgen.

Voor de beoordeling van dit ratio gebruiken gemeenten de ratio’s in onderstaande tabel (ratio weerstandsvermogen).
Een ratio van 1 wil zeggen dat de beschikbare weerstandscapaciteit even groot is als aan wat nodig is om de verwachte risico’s op te vangen.
Over de hoogte van de gewenste ratio zijn geen voorschriften vastgesteld. Dit behoort tot de autonomie van de gemeente. De norm is een ratio van 1. Daarnaast is afgesproken het aantal PM-posten minimaal te houden.